Fakt, iż dopuściłeś się popełnienia przestępstwa i zostałeś o nie formalnie oskarżony, nie przesądza jeszcze że zostaniesz skazany – a co za tym idzie, będziesz musiał się poddać surowej karze. W pewnych bowiem sytuacjach istnieje możliwość warunkowego umorzenia postępowania karnego, co nie tylko uchroni Cię od negatywnych konsekwencji czynu zabronionego jakiego się dopuściłeś, ale przede wszystkim zagwarantuje Ci status osoby niekaranej.
Istota warunkowego umorzenia postępowania karnego sprowadza się do zawieszenia wymierzenia kary, w odróżnieniu od zawieszenia wykonania kary.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym jest warunkowe umorzenie postępowania karnego?
- Kiedy można je zastosować?
- Kto może wystąpić z wnioskiem o warunkowe umorzenie?
- Jaki organ decyduje o warunkowym umorzeniu?
- Jak napisać wniosek o warunkowe umorzenie?
- Jakie są skutki warunkowego umorzenia?
Kiedy warunkowe umorzenie wchodzi w grę?
Niestety, musisz zdawać sobie sprawę, że instytucja warunkowego umorzenia postępowania karnego może zostać zastosowana tylko i wyłącznie w wyjątkowych przypadkach.
Przede wszystkim bezwzględnym wymogiem jest, aby Twoja wina w popełnieniu przestępstwa oraz jego społeczna szkodliwość były nieznaczne. Poza tym, nie może być żadnych wątpliwości, co do okoliczności w jakich dopuściłeś się czynu zabronionego, a on sam nie podlegał zagrożeniu karą, która przekracza wymiar pięciu lat pozbawienia wolności. Dodatkowo, musisz rokować tzw. pozytywną prognozę kryminologiczną. Wreszcie, ostatnim warunkiem jest, abyś uprzednio nie był karany za popełnienie przestępstwa o charakterze umyślnym.
Zaistnienie powyżej wymienionych wymogów jest bezwzględnym warunkiem możliwości zastosowania warunkowego umorzenia. Co więcej, muszą one wystąpić łącznie, a więc jednocześnie – w tym samym czasie.
Przy dokonywaniu oceny stopnia Twojej winy jako sprawcy przestępstwa, będzie brane pod uwagę przede wszystkim to, czy działałeś w sposób umyślny oraz jakie były motywy popełnienia przez Ciebie czynu zabronionego.
Z kolei badając, jaka jest społeczna szkodliwość czynu którego się dopuściłeś, Sąd będzie się kierował konkretnymi wytycznymi zawartymi w przepisach. W tym zakresie więc, będzie on wnikliwie analizował :
- rodzaj i charakter naruszonego przez Ciebie dobra,
- rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody,
- sposób i okoliczności popełnienia czynu,
- wagę naruszonych przez Ciebie obowiązków,
- postać zamiaru, którym się kierowałeś – Twoją motywację, rodzaj i stopień naruszenia przez Ciebie reguł ostrożności wymaganych przy postępowaniu w danej sytuacji.
Warunkowe umorzenie postępowania karnego a wcześniejsze wyroki
Jak wcześniej wspomniałem, aby można wobec Ciebie zastosować warunkowe umorzenie, nie możesz być wcześniej karany za przestępstwo umyślne, przy czym dotyczy to także czynów o mniejszej wadze, a więc takich których skutki nie pociągnęły za sobą poważnych następstw (kar). Innymi słowy, uprzednie skazanie za przestępstwo umyślne wyklucza warunkowe umorzenie postępowania. Skazanie za nieumyślne przestępstwo nie zamyka drogi do zastosowania tej instytucji, o ile spełnione są pozostałe przesłanki.
Obejmuje to zatem osoby, którym nie tylko nigdy nie przedstawiono zarzutu popełnienia przestępstwa, ale także takie, które zostały uniewinnione w wyniku przeprowadzonego postępowania karnego. Dotyczy to również osób, wobec których sąd odstąpił od wymierzenia kary.
Dotyczy to także tych, wobec których umorzono postępowanie karne, także w przypadku zastosowania amnestii lub abolicji, jak również w razie uprzedniego stosowania jedynie środków zabezpieczających, warunkowego umorzenia postępowania karnego bądź wymierzenia tylko i wyłącznie kar dyscyplinarnych. Również, jeśli orzeczono wobec Ciebie uprzednio jedynie środki wychowawcze lub poprawcze, nie stanowi to przeszkody do zastosowania wobec Ciebie warunkowego umorzenia postępowania karnego.
Nie uniemożliwia tego także Twoja uprzednia karalność za przestępstwo umyślne, jeśli nastąpiło już wobec Ciebie zatarcie skazania.
Jeśli chodzi o wyłączenie możliwości warunkowego umorzenia postępowania w przypadku, gdy popełniony przez Ciebie czyn jest zagrożony karą powyżej pięciu lat pozbawienia wolności, to warto zaznaczyć, że nie chodzi tu o wysokość kary wymierzonej przez Sąd w konkretnym przypadku, a właśnie o wysokość ustawowego zagrożenia. Jeśli więc w Twojej sprawie dotyczącej czynu, za który przewidziana jest sankcja w wyższym niż 5 lat pozbawienia wolności wymiarze, a sąd orzeknie np. 3 lata pozbawienia wolności, nie będzie możliwości zastosowania wobec Ciebie warunkowego umorzenia postępowania.
Warunkowe umorzenie postępowania karnego – pozytywna prognoza kryminologiczna
Wreszcie, będziesz mógł skorzystać z możliwości warunkowego umorzenia postępowania karnego tylko w przypadku, gdy istnieje wobec Ciebie pozytywna prognoza kryminologiczna. Co to oznacza?
Otóż w ocenie Sądu, Twoje właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia muszą uzasadniać przypuszczenie, że pomimo popełnienia przez Ciebie czynu zabronionego, będziesz przestrzegał porządku prawnego w przyszłości, a w szczególności nie popełnisz znowu przestępstwa.
Właściwości osobiste sprowadzają się do cech Twojego charakteru. Oznacza to, że w tym względzie analizowane będzie Twoje usposobienie, emocjonalność, zasady moralne oraz „działanie” lub „niedziałanie” sumienia.
Z kolei warunki osobiste odnoszą się do uwarunkowań społecznych w jakich funkcjonujesz, zwłaszcza do Twojego otoczenia. Pojęcie to więc obejmuje przede wszystkim Twoje warunki środowiskowe, rodzinne, mieszkaniowe oraz związane z wykonywaną pracą.
W powyższym kontekście, szczególnie istotna jest postawa jaką prezentujesz wobec swojego nagannego zachowania, a więc – czy go szczerze żałujesz, czy naprawiłeś, a przynajmniej próbowałeś naprawić powstałe szkody, etc. Na Twoją korzyść będą więc przemawiać takie okoliczności, jak:
- pojednanie się ze sprawcą,
- naprawienie wyrządzonej szkody,
- odpowiednie zadośćuczynienie pokrzywdzonemu za doznaną krzywdę,
- przestrzeganie porządku prawnego.
Aha, i jeszcze jedno! Nie musisz obawiać się, że przyznanie się do winy spowoduje pogorszenie Twojej sytuacji. Wręcz przeciwnie! Po pierwsze bowiem, sytuacja, w której osoba oskarżona potwierdza w całej rozciągłości swoją winę, nie stanowi żadnej przeszkody w zastosowaniu warunkowego umorzenia postępowania. Po drugie, przyznanie się do winy oraz współpraca z organami ścigania, niewątpliwie przyczyni się do wyjaśnienia wszystkich okoliczności w jakich dopuściłeś się popełnienia czynu zabronionego, a to z kolei właśnie stanowi jedną z przesłanek zastosowania przez Sąd tej instytucji.
Kto może wystąpić o warunkowe umorzenie postępowania karnego, a kto je stosuje?
Zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania karnego pozostaje tylko i wyłącznie do decyzji Sądu, który rozpatruje Twoją sprawę karną. Żaden inny organ nie jest władny do podjęcia decyzji w tym przedmiocie. Musisz także zdawać sobie sprawę, że nawet spełnienie wszystkich wymogów nie zapewni Ci, iż dojdzie do umorzenia. Sąd bowiem ma w tym względzie pełną swobodę w uznaniu, czy na to zasługujesz, czy też nie…
Sam wniosek może złożyć:
- oskarżony lub jego obrońca,
- prokurator
Ten ostatni może skierować go do sądu, zamiast samego aktu oskarżenia.
Co ciekawe, obowiązujące przepisy nie wskazują terminu do którego należy taki wniosek złożyć. Tym samym, teoretycznie masz na to dużo czasu! Jest to bowiem możliwe przez cały czas, przez który toczy się Twoja sprawa karna, nawet w wygłoszanej przez Ciebie mowie końcowej, a więc bezpośrednio przed zamknięciem przewodu sądowego.
Jednak w praktyce, najczęściej wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego jest składany w momencie, w którym jeszcze nie nastąpiło rozpoczęcie procesu, ale już po doręczeniu stronie aktu oskarżenia. W takim przypadku, sąd na ogół nie wyznacza terminu rozprawy, lecz kieruje sprawę na posiedzenie, na którym dokonuje wszechstronnego rozważenia wniesionego wniosku.
Sam wniosek powinien zostać przez Ciebie prawidłowo i szczegółowo uzasadniony. Musisz więc wykazać ponad wszelką wątpliwość, iż spełnione zostały jednocześnie wszystkie warunki od których uzależniona jest możliwość zastosowania warunkowego umorzenia, a które zostały opisane powyżej. Konieczne jest przedstawienie odpowiednich dowodów na poparcie tych okoliczności.
Co daje warunkowe umorzenie postępowania karnego?
Powinieneś wiedzieć, że warunkowe umorzenie postępowania karnego następuje na okres próby. Wynosi on od roku do trzech lat i biegnie od daty uprawomocnienia się wydanego w tym przedmiocie orzeczenia.
W okresie próby sąd może Cię oddać pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Oprócz tego, mogą wobec Ciebie zostać zastosowane środki mające na celu naprawienie szkody wywołanej popełnionym przestępstwem, w całości lub w części.
Sąd może też orzec w miarę możliwości obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, co obejmuje także dokonanie przez Ciebie zwrotu wszelkich kosztów poniesionych przez pokrzywdzonego wskutek wyrządzonej mu szkody i obejmujących m.in. wydatki związane z procesem jego leczenia.
Zamiast powyższych obowiązków, Sąd może zdecydować o orzeczeniu nawiązki, polegającej na obowiązku zapłacenia pewnej kwoty pieniężnej na rzecz pokrzywdzonego lub organizacji społecznej.
Ponadto, Sąd może nałożyć na Ciebie dodatkowo obowiązek:
- informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
- przeproszenia pokrzywdzonego,
- wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
- powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
- poddania się terapii uzależnień, przy czym w tym wypadku konieczna jest zgoda skazanego,
- poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji, czego warunkiem również jest zgoda skazanego,
- uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno – edukacyjnych,
- powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób. W tym wypadku, Sąd wskazuje jednocześnie minimalną odległość od osób chronionych, którą skazany jest obowiązany zachować,
- opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, przy określeniu sposobu kontaktu skazanego z pokrzywdzonym.
W sytuacji warunkowego umorzenia postępowania karnego, Sąd może orzec także środek karny w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
To tyle z rzeczy nieprzyjemnych…
Jeśli chodzi o pozytywy, to orzeczenie warunkowego umorzenia postępowania, oznacza nie tylko brak zastosowania wobec Ciebie kary przewidzianej za dane przestępstwo w Kodeksie karnym, ale także nieodnotowanie tego faktu w Krajowym Rejestrze Karnym. Będziesz więc, w świetle prawa, osobą niekaraną!
Oczywiście, musisz pamiętać, że warunkowo umorzone postępowanie karne może zostać na powrót podjęte. Aby tego uniknąć musisz zastosować się do wszystkich wymogów, jakie zastosował wobec Ciebie Sąd, a także bezwzględnie przestrzegać zasad porządku prawnego. Ale to już inna historia…
