Jeśli zostałeś dotknięty szkodą wskutek popełnionego błędu medycznego, możesz dochodzić z tego tytułu odpowiedniego odszkodowania. Oczywiście, nie jest to takie proste – jak zawsze gdy w grę wchodzą kwestie prawne. Postaram Ci się nieco rozjaśnić drogę dochodzenia swoich praw w przypadku szkody na skutek błędu w sztuce lekarskiej poniższym artykułem.
Z tego wpisu dowiesz się:
- W jaki sposób powstaje błąd medyczny?
- Na czym polega obowiązek należytej staranności lekarza?
- Kto odpowiada za błędy medyczne?
- Jaka jest podstawa prawna odpowiedzialności cywilnej za błąd medyczny?
- Czego można się domagać za błąd medyczny?
- Czym jest odszkodowanie za błąd medyczny?
- Czym jest zadośćuczynienie za błąd medyczny?
- Jaka jest wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia w razie popełnienia błędu medycznego?
- Jakie świadczenia przysługują osobom innym niż sam poszkodowanym?
- Jak uzyskać odszkodowanie za błąd medyczny?
- Czy roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej błędem medycznym ulega przedawnieniu?
W jaki sposób powstaje błąd medyczny?
Musisz wiedzieć, że powstanie błędu medycznego jest wypadkową wielu czynników, do których należą:
- działanie osoby wykonującej zawód medyczny, które jest niezgodne z powszechnie uznanym stanem wiedzy medycznej,
- niezachowanie przez nią należytej staranności postępowania oraz działanie w sposób lekkomyślny lub niedbały, mające postać tzw. winy nieumyślnej,
- poniesienie szkody przez pacjenta,
- istnienie związku przyczynowego pomiędzy popełnionym błędem a szkodą pacjenta, w postaci jego śmierci, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.
Jeżeli chodzi o tą ostatnią okoliczność, w procesach lekarskich nie wymaga się ustalenia związku przyczynowego w sposób absolutnie pewny. Jest to spowodowane tym, iż w sytuacjach w których chodzi o zdrowie i życie ludzkie, nie można mówić o całkowitej pewności, lecz co najwyżej o wysokim stopniu prawdopodobieństwa faktu, iż szkoda wynikła z określonego zdarzenia. Jeżeli więc prawdopodobieństwo to zostanie udowodnione przez poszkodowanego, wówczas istniejący związek przyczynowy uznaje się za ustalony.
O tym, czym jest sam błąd medyczny, obszernie pisałem w artykule pt. „Błędy w sztuce medycznej – czym są?”
Na czym polega obowiązek należytej staranności lekarza?
Co ważne, nie tylko lekarz, ale każda osoba wykonująca zawód medyczny, jak i ogólnie podmiot leczniczy – na przykład przychodnia czy szpital, zobowiązani są zachować najwyższą staranność na każdym etapie kontaktu z pacjentem.
Dotyczy to każdego stadium leczenia, a więc badań diagnostycznych, samego procesu leczniczego, jak i sprawowania opieki po jego zakończeniu. Jakość usług medycznych powinna być szczególnie wysoka ze względu na profesjonalny, a więc fachowy charakter działań tych podmiotów, a także z uwagi na fakt, iż ich czynności dotyczą szczególnie wrażliwego przedmiotu, którym jest zdrowie i życie człowieka.
Oznacza to, że lekarz powinien przeprowadzać wszelkie zabiegi zgodnie ze sztuką i wiedzą lekarską oraz najwyższą starannością wymaganą od profesjonalisty. Na lekarzu bowiem, jak na każdym profesjonaliście, spoczywa obowiązek kompetencji.
Chodzi przy tym o kompetencje rzeczywiste i merytoryczne, nie zaś formalne, stwierdzone jedynie dyplomem lub odpowiednim certyfikatem. Ignorancja w tym zakresie stanowi ewidentną winę podmiotu świadczącego usługi medyczne w przypadku wystąpienia szkody.
Wszystko to powoduje, iż o zawinieniu lekarza przesądza nie tylko brak wystarczającej wiedzy i umiejętności praktycznych, ale także zwykła niezręczność i nieuwaga przy przeprowadzaniu zabiegu, brak odpowiedniej przezorności, jak również przeoczenie, czy też zapomnienie. Lekarz odpowiada za każdą winę cywilną, nawet za jej najlżejszy przejaw.
Jeszcze raz podkreślić trzeba, iż dotyczy to nie tylko lekarza, ale wszystkich przedstawicieli zawodów medycznych.
Oczywiście na zakres wymaganej staranności w działaniu nie ma żadnego wpływu okoliczność, czy świadczenia zdrowotne udzielane są nieodpłatnie, czy też odpłatnie, na zasadach komercyjnych.
Z kolei jednak wymagania wysokiej staranności jakiej oczekuje się od lekarzy, nie mogą przekładać się na przypisywanie im obowiązków praktycznie niemożliwych do wykonania. Wynika to z faktu, że z pewnego rodzaju czynnościami medycznymi nieodłącznie wiąże się zwiększone ryzyko powstania szkody, którego niejednokrotnie nie da się wyłączyć ani uniknąć, nawet przy zachowaniu maksymalnego poziomu staranności.
Kto odpowiada za błędy medyczne?
O tym, kto odpowiada za błędy medyczne, decydują indywidualne okoliczności danego przypadku. Zależy to od osoby sprawcy, który dopuścił się popełnienia błędu medycznego wywołującego szkodę, a także jego rodzaju i okoliczności w jakich doszło do jego powstania. Może to być lekarz lub inny przedstawiciel zawodów medycznych, placówka w której wykonywał on swoje czynności – na przykład szpital, czy też przychodnia, bądź ubezpieczyciel.
Co istotne, lekarz zatrudniony na umowie o pracę nie ponosi odpowiedzialności cywilnej za popełnione błędy medyczne. Obciąża ona placówkę, w której był on zatrudniony, a on sam uzyskuje w takiej sprawie jedynie status świadka, ponosząc tylko i wyłącznie odpowiedzialność zawodową oraz pracowniczą wobec swojego pracodawcy.
Z kolei lekarz zatrudniony w oparciu o umowę cywilnoprawną, będzie ponosił odpowiedzialność solidarną za popełniony błąd lekarski wraz z placówką na rzecz której wykonywał on swoje czynności.
Lekarz prowadzący swoją działalność w formie indywidualnej praktyki będzie ponosił wyłączną odpowiedzialność za swoje uchybienia. Nie można także pominąć odpowiedzialności ubezpieczyciela, a więc zakładu ubezpieczeń, w którym dany lekarz bądź zakład opieki zdrowotnej jest ubezpieczony, właśnie od skutków błędów medycznych.
Podsumowując – za błąd medyczny może więc odpowiadać:
- osoba wykonująca zawód medyczny – na przykład lekarz,
- placówka, w której wykonywała ona swoje czynności, na przykład szpital, przychodnia, czy też inny zakład opieki zdrowotnej,
- ubezpieczyciel lekarza lub danej placówki medycznej.
Dodać trzeba, iż odpowiedzialność tych wszystkich podmiotów na ogół krzyżuje się i jest ze sobą powiązana.
Jaka jest podstawa prawna odpowiedzialności cywilnej za błąd medyczny?
Musisz wiedzieć, że podstawa prawna odpowiedzialności cywilnej za błąd medyczny zawarta jest w przepisach Kodeksu cywilnego, a mianowicie w jego art. 415, który stanowi, iż kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia. Odszkodowanie za błąd lekarza jest zasądzane właśnie w oparciu o tę normę prawną.
Zasady tej odpowiedzialności określone są w art. 361 – 363 oraz art. 445 – 447 Kodeksu cywilnego (te ostatnie regulują instytucję zadośćuczynienia).
Czego można się domagać za błąd medyczny?
Jeżeli została Ci wyrządzona szkoda wskutek popełnienia błędu medycznego, przysługują Ci na podstawie powyżej wskazanych przepisów ściśle określone roszczenia cywilnoprawne. W tym zakresie masz prawo do:
- odszkodowania,
- zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
- innych świadczeń.
Odszkodowanie za błąd medyczny
Odszkodowanie za błąd medyczny jest świadczeniem, którego celem jest naprawienie wyrządzonej przez sprawcę szkody majątkowej. Jego funkcją jest wyrównanie straty, którą osoba poszkodowana poniosła na skutek zaistniałego wypadku, w tym wypadku błędu medycznego, przy czym dotyczy to tylko i wyłącznie sfery materialnej.
Odniesiona szkoda może dotknąć osoby poszkodowanego (na przykład w zakresie pokrycia kosztów leczenia odniesionych obrażeń fizycznych), jaki i jego majątku (w postaci pokrycia kosztów zniszczonych rzeczy).
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, odszkodowania za błąd medyczny powinny objąć naprawienie szkody wyrządzonej przez sprawcę – według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego albo zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.
Gdyby to pierwsze było niemożliwe albo pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, wówczas odszkodowanie ograniczone jest wyłącznie do świadczenia w pieniądzu. Wysokość odszkodowania, co do zasady, powinna być ustalona według cen z daty jego ustalenia.
Naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkoda nie została mu wyrządzona – na przykład w postaci utraconych zarobków.
Musisz wiedzieć, że w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia. Jeżeli wskutek błędu medycznego zostałeś lub zostałaś dotknięta niepełnosprawnością, Twoje żądanie może obejmować także sumę potrzebną na pokrycie kosztów przygotowania do innego zawodu.
Zadośćuczynienie za błąd medyczny
Podstawą prawną do uzyskania zadośćuczynienia jest art. 445 § 1, w zw. z art. 444 Kodeksu cywilnego, w myśl którego – w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Zadośćuczynienie jest jednorazowym świadczeniem pieniężnym, przyznawanym z tytułu wyrządzonej przez sprawcę szkody niemajątkowej, a więc tzw. „krzywdy”. Przejawia się ona w doznawanych przez poszkodowanego negatywnych przeżyciach w postaci cierpień psychicznych i fizycznych, wśród których można wymienić, w szczególności:
- ból,
- negatywne i zmienne nastroje,
- depresję,
- pogorszenie się jakości życia,
- ogólne przygnębienie.
Zadośćuczynienie ma złagodzić skutki, będące następstwem nieszczęśliwego zdarzenia – w przeciwieństwie do odszkodowania, którego celem jest wyrównanie powstałych szkód. Tak więc, o ile odszkodowanie obejmuje wyrównanie strat materialnych, o tyle zadośćuczynienie dotyczy tylko i wyłącznie wyrządzenia krzywdy na osobie o charakterze niemajątkowym. Jego celem jest zrekompensowanie wszystkich negatywnych przeżyć, jakie były udziałem poszkodowanego, przy uwzględnieniu stopnia oraz czasu trwania jego cierpienia, a także takich czynników jak:
- ograniczenia w funkcjonowaniu codziennym,
- uniemożliwienie rozwoju osobistego,
- wyłączenie z normalnego życia,
- uniemożliwienie pełnej możliwości zarobkowania.
Zadośćuczynienie ma charakter całościowy, obejmuje więc zarówno doznane przez poszkodowanego cierpienia o charakterze teraźniejszym, jak i te, które będą jego udziałem w przyszłości. W tym celu, jako poszkodowany, powinieneś lub powinnaś otrzymać od osoby odpowiedzialnej za szkodę sumę pieniężną w takiej wysokości, abyś mógł lub mogła za jej pomocą zatrzeć lub co najmniej złagodzić odczucie krzywdy i odzyskać równowagę psychiczną.
Jaka jest wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia w razie popełnienia błędu medycznego?
Z góry zaznaczyć trzeba, iż nie da się przewidzieć na jaką wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia może liczyć poszkodowany pacjent. Odszkodowanie za błąd lekarski zależy od okoliczności i uwarunkowań konkretnego przypadku, a w szczególności od tych zmiennych, które zostały wskazane powyżej przy opisywaniu przeze mnie odszkodowania oraz zadośćuczynienia. Należą do nich przede wszystkim:
- rodzaj doznanej szkody,
- wielkość (wysokość) doznanej szkody,
- zakres i czas trwania cierpień psychicznych i fizycznych poszkodowanego,
- kosztów poniesionych przez niego na zniesienie jej negatywnych skutków, w tym kosztów leczenia, etc.
Generalnie, wysokość roszczeń zgłaszanych w procesach odszkodowawczych z tytułu błędów medycznych, wynosi średnio od 10 000 do 1 000 000 i więcej złotych. Same odszkodowania za błędy lekarskie są orzekane przez Sądy w bardzo różnej wysokości.
Gwoli przykładu wskazać mogę, iż zasądziły one jako zadośćuczynienie oraz odszkodowanie za błąd w sztuce lekarskiej:
- odszkodowanie za błąd lekarski przy porodzie – ponad 3 000 000 złotych na rzecz dziecka trwale niezdolnego do samodzielnego życia wskutek popełnienia błędu okołoporodowego,
- 1 000 000 złotych z tytułu śmierci dziecka,
- 186 000 złotych na rzecz pacjentki, u której pozostawiono chustę operacyjną w jamie brzusznej w trakcie operacji usunięcia wyrostka robaczkowego i torbiela jajnika.
Inne świadczenia dla poszkodowanego
Poza odszkodowaniem i zadośćuczynieniem, jako poszkodowany, możesz w pewnych okolicznościach żądać także świadczeń innego rodzaju.
Najważniejszym z nich jest renta. Jest ona pieniężnym świadczeniem okresowym płatnym na ogół w odstępach miesięcznych, w przypadku gdy w wyniku błędu medycznego osoba poszkodowana nie jest ona zdolna do samodzielnej egzystencji lub wymaga stałego leczenia, w wyniku czego:
- utraciła całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej,
- zwiększyły się jej potrzeby,
- zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość.
Jeżeli w chwili wydania wyroku przez Sąd wysokości szkody nie da się dokładnie ustalić, wówczas poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.
Zaznaczyć należy, że z ważnych powodów Sąd może, na żądanie poszkodowanego, przyznać mu odszkodowanie jednorazowe, w miejsce renty lub jej części. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy w wyniku szkody został dotknięty niepełnosprawnością, a przyznanie jednorazowego odszkodowania ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu.
Co bardzo ważne, w przypadku popełnienia błędu medycznego, wszystkie opisane powyżej roszczenia mogą przysługiwać Ci, jako osobie poszkodowanej – jednocześnie!
Świadczenia dla innych osób
Świadczenia z tytułu popełnienia błędu medycznego przysługują nie tylko samej osobie poszkodowanej, ale także innym uprawnionym.
Jeżeli nastąpił zgon poszkodowanego wskutek doznania uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, zobowiązany do naprawienia szkody powinien dokonać zwrotu kosztów leczenia i pogrzebu tej osobie, która je poniosła.
Z kolei osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od sprawcy szkody odpowiedniej renty. Przysługuje ona w wysokości stosownej do jej potrzeb oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego.
Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania. Warunkiem jest jednak aby z okoliczności wynikało, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
Ponadto, Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego:
- stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej,
- odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę,
- odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w razie doznania przez poszkodowanego ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania przez niego więzi rodzinnej.
Jak uzyskać odszkodowanie za błąd medyczny?
Aby uzyskać odszkodowanie za błąd medyczny musisz wykonać szereg czynności, od których spełnienia przepisy prawa uzależniają skuteczne wystąpienie z roszczeniem w tym przedmiocie.
Jak dochodzić odszkodowania za błąd medyczny?
Pierwszym krokiem jest określenie rodzaju i wysokości szkody, jaką poniosłeś lub poniosłaś. Następnie konieczne jest zgromadzenie przez Ciebie wszelkiej koniecznej dokumentacji związanej ze zdarzeniem, które wywołało szkodę oraz ustalenie okoliczności jakie mu towarzyszyły. Musisz przede wszystkim:
- zgromadzić świadków, którzy będą w stanie zaświadczyć, iż doszło do wypadku oraz jakie były jego skutki,
- zabezpieczyć wszelkie dowody wskazujące jaką szkodę poniosłeś lub poniosłaś oraz w jakiej wysokości. Mogą to być przede wszystkim rachunki za leczenie, zakup leków, czy też przyrządów rehabilitacyjnych oraz wszelakiego rodzaju zaświadczenia lekarskie.
Musisz przy tym pamiętać, że w przypadku błędu medycznego masz do czynienia ze szczególnego rodzaju środkiem dowodowym, jakim jest dokumentacja medyczna. Przede wszystkim jest to wypis ze szpitala oraz kompletna historia choroby. Najlepiej abyś, jako pacjent, bezpośrednio po zajściu zdarzenia medycznego wywołującego szkodę zwrócił się o jej wydanie do placówki medycznej, w której przebywałeś. Powinna ona zostać potwierdzona za zgodność z oryginałem przez jej przedstawiciela.
Kolejnym krokiem jest zwrócenie się do sprawcy szkody na piśmie z wezwaniem o zapłatę odszkodowania. Wniosek o odszkodowanie za błąd lekarski musi zostać sformułowany w odpowiedni sposób. W jego treści należy wskazać żądaną kwotę oraz termin do którego ma ono zostać uiszczone. Powinieneś też zawrzeć w nim opis zdarzenia, które wywołało szkodę oraz podać takie dane jak data oraz miejsce zdarzenia.
Jeżeli sprawca zawarł umowę ubezpieczenia, wówczas z takim wezwaniem należy zwrócić się do zakładu ubezpieczeń.
Jeżeli przedmiotowe wezwania pozostaną bezskuteczne, wówczas trzeba zwrócić się z pozwem do właściwego sądu. Właściwość rzeczowa Sądu w przypadku żądania zasądzenia odszkodowania i zadośćuczynienia będzie zależeć od wartości dochodzonego roszczenia. Jeśli będzie ono przewyższało kwotę 100 000 zł, wówczas do rozstrzygnięcia sprawy będzie właściwy Sąd Okręgowy, jeśli natomiast będzie ono mniejsze, należy się zwrócić do Sądu Rejonowego.
Odszkodowanie za błąd medyczny – przedawnienie
Niestety, roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej błędem medycznym ulega przedawnieniu. Następuje to z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o:
- szkodzie,
oraz
- osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Dłuższy termin przedawnienia dotyczy wypadków, gdy szkoda została spowodowana czynem stanowiącym przestępstwo (zbrodnię lub występek). W takim przypadku roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem dwudziestu lat od dnia popełnienia przestępstwa. Taki skutek następuje bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Zaznaczyć trzeba, że ustawodawca „preferencyjnie” potraktował w powyższym kontekście osoby niepełnoletnie. Przedawnienie ich roszczeń o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności.
Coś jest niejasne? Zadzwoń i pozwól nam rozwiać Twoje wątpliwości!
